Wprowadzenie
Założenie własnej firmy jest atrakcyjnym zajęciem dla wielu osób i ma wiele zalet. Jednak (przyszli) przedsiębiorcy wydają się nie doceniać tego, że założenie firmy wiąże się także z wadami i ryzykiem. W przypadku założenia spółki w formie osoby prawnej istnieje ryzyko odpowiedzialności dyrektorów.
Osoba prawna to odrębny organ prawny posiadający osobowość prawną. Dlatego osoba prawna może wykonywać czynności prawne. Aby to osiągnąć, osoba prawna potrzebuje pomocy. Ponieważ podmiot prawny istnieje tylko w formie papierowej, nie może działać na sobie. Osoba prawna musi być reprezentowana przez osobę fizyczną. Zasadniczo podmiot prawny jest reprezentowany przez zarząd. Dyrektorzy mogą wykonywać czynności prawne w imieniu osoby prawnej. Dyrektor wiąże jedynie te osoby prawne. Zasadniczo dyrektor nie ponosi odpowiedzialności za długi podmiotu prawnego za jego majątek osobisty. Jednak w niektórych przypadkach może wystąpić odpowiedzialność dyrektorów, w którym to przypadku dyrektor będzie osobiście odpowiedzialny. Istnieją dwa rodzaje odpowiedzialności dyrektorów: odpowiedzialność wewnętrzna i zewnętrzna. W tym artykule omówiono różne podstawy odpowiedzialności dyrektorów.
Wewnętrzna odpowiedzialność dyrektorów
Odpowiedzialność wewnętrzna oznacza, że dyrektor zostanie pociągnięty do odpowiedzialności przez sam podmiot prawny. Odpowiedzialność wewnętrzna wynika z art. 2: 9 holenderskiego kodeksu cywilnego. Dyrektor może zostać pociągnięty do odpowiedzialności wewnętrznej, jeżeli wypełnił swoje zadania w niewłaściwy sposób. Nieprawidłowe wykonanie zadań zakłada się, gdy można poważnie oskarżyć dyrektora. Jest to oparte na art. 2: 9 holenderskiego kodeksu cywilnego. Ponadto dyrektor mógł nie dopuścić do zaniedbania w podejmowaniu środków w celu zapobieżenia niewłaściwemu zarządzaniu. Kiedy mówimy o poważnym oskarżeniu? Zgodnie z orzecznictwem należy to ocenić, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy. [1]
Postępowanie sprzeczne z umową spółki jest klasyfikowane jako poważna okoliczność. W takim przypadku odpowiedzialność dyrektorów zostanie zasadniczo przyjęta. Dyrektor może jednak przedstawić fakty i okoliczności wskazujące, że działanie sprzeczne z umową spółki nie powoduje poważnego oskarżenia. W takim przypadku sędzia powinien wyraźnie to uwzględnić w swoim wyroku. [2]
Kilka wewnętrznej odpowiedzialności i uniewinnienia
Odpowiedzialność na podstawie art. 2: 9 holenderskiego kodeksu cywilnego pociąga za sobą zasadniczo odpowiedzialność wszystkich dyrektorów. W związku z tym zostaną wysunięte poważne oskarżenia w stosunku do całego zarządu. Istnieje jednak wyjątek od tej reguły. Dyrektor może sam zwolnić („usprawiedliwić”) z odpowiedzialności dyrektorów. W tym celu dyrektor musi wykazać, że nie można go oskarżyć i że nie dopuścił się zaniedbania w celu zapobieżenia niewłaściwemu zarządzaniu. Wynika to z art. 2: 9 holenderskiego kodeksu cywilnego. Odwołanie w sprawie uniewinnienia nie będzie łatwe do przyjęcia. Dyrektor musi wykazać, że podjął wszelkie środki, aby zapobiec niewłaściwemu zarządzaniu. Ciężar dowodu spoczywa na dyrektorze.
Podział zadań w radzie dyrektorów może mieć znaczenie dla ustalenia, czy dyrektor ponosi odpowiedzialność. Jednak niektóre zadania są uważane za zadania, które mają znaczenie dla całego zarządu. Dyrektorzy powinni być świadomi pewnych faktów i okoliczności. Podział zadań tego nie zmienia. Zasadniczo niekompetencja nie jest podstawą do uniewinnienia. Od dyrektorów można oczekiwać, że będą odpowiednio informowani i zadawali pytania. Mogą jednak wystąpić sytuacje, w których nie można tego oczekiwać od reżysera. [3] Dlatego to, czy reżyser może skutecznie się uniewinnić, w dużej mierze zależy od faktów i okoliczności sprawy.
Zewnętrzna odpowiedzialność dyrektorów
Odpowiedzialność zewnętrzna oznacza, że dyrektor odpowiada wobec osób trzecich. Odpowiedzialność zewnętrzna przeszywa zasłonę korporacyjną. Osoba prawna nie chroni już osób fizycznych będących dyrektorami. Podstawą prawną odpowiedzialności dyrektorów zewnętrznych jest niewłaściwe zarządzanie na podstawie art. 2: 138 holenderskiego kodeksu cywilnego i art. 2: 248 holenderskiego kodeksu cywilnego (w przypadku upadłości) oraz czyn niedozwolony na podstawie art. 6: 162 holenderskiego kodeksu cywilnego (poza bankructwem ).
Zewnętrzna odpowiedzialność dyrektorów w przypadku upadłości
Odpowiedzialność zewnętrznych dyrektorów w przypadku upadłości dotyczy prywatnych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością (holenderska BV i NV). Wynika to z art. 2: 138 holenderskiego kodeksu cywilnego i art. 2: 248 holenderskiego kodeksu cywilnego. Dyrektorzy mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności, gdy bankructwo zostało spowodowane niewłaściwym zarządzaniem lub błędami zarządu. Kurator, który reprezentuje wszystkich wierzycieli, musi zbadać, czy odpowiedzialność dyrektorów może mieć zastosowanie.
Odpowiedzialność zewnętrzna w ramach upadłości może zostać zaakceptowana, gdy zarząd nieprawidłowo wypełnił swoje zadania, a to niewłaściwe wypełnienie jest najwyraźniej ważną przyczyną bankructwa. Ciężar dowodu w odniesieniu do tego niewłaściwego wykonania zadań spoczywa na kuratorze; musi uzasadnić, że rozsądnie myślący reżyser w tych samych okolicznościach nie postąpiłby w ten sposób [4]. Działania, które zasadniczo osłabiają wierzycieli, generują niewłaściwe zarządzanie. Należy zapobiegać nadużyciom ze strony dyrektorów.
Ustawodawca uwzględnił pewne założenia dowodowe w art. 2: 138 ust. 2 holenderskiego kodeksu cywilnego oraz w art. 2: 248 ust. 2 holenderskiego kodeksu cywilnego. Jeżeli zarząd nie przestrzega art. 2:10 holenderskiego kodeksu cywilnego lub art. 2: 394 holenderskiego kodeksu cywilnego, powstaje domniemanie dowodu. W takim przypadku zakłada się, że niewłaściwe zarządzanie było ważną przyczyną bankructwa. To przenosi ciężar dowodu na dyrektora. Dyrektorzy mogą jednak obalić założenia dowodowe. W tym celu dyrektor musi uzasadnić, że bankructwo nie było spowodowane niewłaściwym zarządzaniem, ale innymi faktami i okolicznościami. Dyrektor musi również wykazać, że nie dopuścił się zaniedbań w podejmowaniu środków w celu zapobieżenia niewłaściwemu zarządzaniu [5]. Ponadto kustosz może złożyć wniosek tylko na okres trzech lat przed upadłością. Wynika to z art. 2: 138 ust. 6 holenderskiego kodeksu cywilnego i art. 2: 248 ust. 6 holenderskiego kodeksu cywilnego.
Kilka zewnętrznych zobowiązań i zwolnień
Każdy dyrektor ponosi odpowiedzialność za pozornie niewłaściwe zarządzanie w przypadku bankructwa. Dyrektorzy mogą jednak uniknąć tej odpowiedzialności, uniewinniając się. Wynika to z art. 2: 138 ust. 3 holenderskiego kodeksu cywilnego i art. 2: 248 ust. 3 holenderskiego kodeksu cywilnego. Dyrektor musi udowodnić, że niewłaściwe wykonanie zadań nie może być mu przeciwne. Być może nie dopuścił się też zaniedbania w podejmowaniu środków w celu uniknięcia konsekwencji niewłaściwej realizacji zadań. Ciężar dowodu w postaci usprawiedliwienia spoczywa na dyrektorze. Wynika to z wyżej wymienionych artykułów i zostało ustanowione w najnowszym orzecznictwie holenderskiego Sądu Najwyższego [6].
Odpowiedzialność zewnętrzna na podstawie czynu niedozwolonego
Dyrektorzy mogą również ponosić odpowiedzialność na podstawie czynu niedozwolonego, który wynika z art. 6: 162 holenderskiego kodeksu cywilnego. Ten artykuł stanowi ogólną podstawę odpowiedzialności. Indywidualny wierzyciel może również powołać się na odpowiedzialność dyrektorów na podstawie czynu niedozwolonego.
Holenderski Sąd Najwyższy rozróżnia dwa rodzaje odpowiedzialności dyrektorów na podstawie czynu niedozwolonego. Po pierwsze, odpowiedzialność można przyjąć na podstawie standardu Beklamel. W takim przypadku dyrektor zawarł umowę z osobą trzecią w imieniu spółki, podczas gdy wiedział lub powinien był zrozumieć, że firma nie mogła wywiązać się z obowiązków wynikających z tej umowy [7]. Drugi rodzaj odpowiedzialności to frustracja zasobów. W tym przypadku dyrektor spowodował, że spółka nie spłaca wierzycieli i nie jest w stanie wywiązać się ze swoich zobowiązań płatniczych. Działania dyrektora są tak nieostrożne, że można wobec niego postawić poważne oskarżenie [8]. Ciężar dowodu spoczywa na wierzycielu.
Odpowiedzialność dyrektora osoby prawnej
W Holandii zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna mogą być dyrektorem osoby prawnej. Aby to ułatwić, osoba fizyczna będąca dyrektorem będzie nazywana dyrektorem naturalnym, a osoba prawna będąca dyrektorem będzie nazywana dyrektorem jednostki w tym akapicie. Fakt, że osoba prawna może być dyrektorem, nie oznacza, że można po prostu uniknąć odpowiedzialności dyrektorów, mianując osobę prawną na dyrektora. Wynika to z art. 2:11 holenderskiego kodeksu cywilnego. Gdy dyrektor jednostki ponosi odpowiedzialność, odpowiedzialność ta spoczywa również na naturalnych dyrektorach tego dyrektora jednostki.
Artykuł 2:11 Holenderski kodeks cywilny stosuje się do sytuacji, w których odpowiedzialność dyrektorów przejmowana jest na podstawie art. 2: 9 Holenderski kodeks cywilny, art. 2: 138 Holenderski kodeks cywilny i art. 2: 248 Holenderski kodeks cywilny. Pojawiły się jednak pytania, czy art. 2:11 holenderski kodeks cywilny dotyczy również odpowiedzialności dyrektorów na podstawie czynu niedozwolonego. Holenderski Sąd Najwyższy orzekł, że tak właśnie jest. W tym wyroku holenderski Sąd Najwyższy wskazuje na historię prawną. Artykuł 2:11 Holenderski kodeks cywilny ma na celu zapobieganie ukrywaniu się osób fizycznych za dyrektorami podmiotów w celu uniknięcia odpowiedzialności. Oznacza to, że art. 2:11 holenderski kodeks cywilny ma zastosowanie do wszystkich przypadków, w których dyrektor podmiotu może zostać pociągnięty do odpowiedzialności zgodnie z prawem. [9]
Absolutorium z zarządu
Odpowiedzialności dyrektorów można uniknąć, udzielając absolutorium radzie dyrektorów. Absolutorium oznacza, że polityka rady dyrektorów prowadzona do momentu absolutorium jest zatwierdzana przez podmiot prawny. Absolutorium stanowi zatem zrzeczenie się odpowiedzialności dyrektorów. Absolutorium nie jest terminem, który można znaleźć w prawie, ale często jest zawarte w statucie osoby prawnej. Absolutorium to wewnętrzne zrzeczenie się odpowiedzialności. Dlatego absolutorium dotyczy wyłącznie odpowiedzialności wewnętrznej. Osoby trzecie nadal mogą powoływać się na odpowiedzialność dyrektorów.
Zwolnienie ma zastosowanie wyłącznie do faktów i okoliczności, które były znane akcjonariuszom w momencie udzielenia absolutorium [10]. Odpowiedzialność za nieznane fakty będzie nadal występować. Dlatego zwolnienie nie jest w stu procentach bezpieczne i nie daje gwarancji dyrektorom.
Wnioski
Przedsiębiorczość może być wyzwaniem i zabawą, ale niestety wiąże się z ryzykiem. Wielu przedsiębiorców uważa, że mogą wykluczyć odpowiedzialność, zakładając osobę prawną. Ci przedsiębiorcy będą rozczarowani; w pewnych okolicznościach może obowiązywać odpowiedzialność dyrektorów. Może to mieć poważne konsekwencje; dyrektor będzie odpowiedzialny za długi spółki za swoje prywatne aktywa. Dlatego nie należy lekceważyć ryzyka wynikającego z odpowiedzialności dyrektorów. Rozsądne byłoby, aby dyrektorzy osób prawnych przestrzegali wszystkich przepisów prawnych i zarządzali osobą prawną w sposób otwarty i celowy.
Pełna wersja tego artykułu jest dostępna pod tym linkiem
Kontakt
Jeśli po przeczytaniu tego artykułu masz pytania lub uwagi, skontaktuj się z prawnikiem Maximem Hodakiem pod adresem Law & More za pośrednictwem maxim.hodak@lawandmore.nl lub Toma Meevisa, prawnika w Law & More za pośrednictwem tom.meevis@lawandmore.nl lub pod numerem +31 (0)40-3690680.
[1] ECLI: NL: HR: 1997: ZC2243 (Staleman / Van de Ven).
[2] ECLI: NL: HR: 2002: AE7011 (Berghuizer Papierfabriek).
[3] ECLI: NL: GHAMS: 2010: BN6929.
[4] ECLI: NL: HR: 2001: AB2053 (Panmo).
[5] ECLI: NL: HR: 2007: BA6773 (niebieski pomidor).
[6] ECLI: NL: HR: 2015: 522 (Glascentrale Beheer BV).
[7] ECLI: NL: HR: 1989: AB9521 (Beklamel).
[8] ECLI: NL: HR: 2006: AZ0758 (Ontvanger / Roelofsen).
[9] ECLI: NL: HR: 2017: 275.
[10] ECLI: NL: HR: 1997: ZC2243 (Staleman / Van de Ven); ECLI: NL: HR: 2010: BM2332.