Samplowanie dźwięku lub samplowanie muzyki jest obecnie szeroko stosowaną techniką polegającą na elektronicznym kopiowaniu fragmentów dźwięku, często w zmodyfikowanej formie, w nowym utworze (muzycznym), zwykle przy pomocy komputera. Jednak fragmenty dźwięku mogą podlegać różnym prawom, w wyniku czego nieuprawnione pobieranie próbek może być niezgodne z prawem.
Samplowanie wykorzystuje istniejące fragmenty dźwięku. Kompozycja, tekst, wykonanie i nagranie tych fragmentów dźwięku mogą być objęte prawami autorskimi. Kompozycja i tekst mogą być chronione prawem autorskim. (nagranie) artystycznego wykonania może być chronione prawem pokrewnym wykonawcy, a fonogram (nagranie) może być chronione prawem pokrewnym producenta fonogramu. Artykuł 2 dyrektywy UE o prawie autorskim (2001/29) przyznaje autorowi, wykonawcy i producentowi fonogramu wyłączne prawo do zwielokrotniania, które sprowadza się do prawa do zezwolenia lub zakazu zwielokrotniania chronionego „przedmiotu”. Autorem może być kompozytor i/lub autor tekstu, śpiewacy i/lub muzycy to zazwyczaj artysta wykonujący (art. 1 a Ustawy o prawach sąsiedzkich (NRA)) a producentem fonogramu jest osoba, która dokonuje pierwszego nagrania , lub zlecił poniesienie i ponosi ryzyko finansowe (art. 1 lit. d krajowego organu regulacyjnego). Kiedy artysta pisze, wykonuje, nagrywa i wydaje własne piosenki pod własnym kierownictwem, te różne partie są zjednoczone w jednej osobie. Prawa autorskie i prawa towarzyszące znajdują się wówczas w rękach jednej osoby.
W Holandii dyrektywa o prawie autorskim została wdrożona między innymi w ustawie o prawie autorskim (CA) i krajowym organie regulacyjnym. Sekcja 1 CA chroni prawo autora do reprodukcji. Ustawa o prawie autorskim używa terminu „reprodukcja” zamiast „kopiowanie”, ale w praktyce oba terminy są podobne. Prawo do zwielokrotniania wykonawcy i producenta fonogramu jest chronione odpowiednio przez § 2 i 6 KOR. Podobnie jak dyrektywa o prawie autorskim, przepisy te nie określają, co stanowi (pełną lub częściową) reprodukcję. Tytułem ilustracji: Artykuł 13 ustawy o prawie autorskim stanowi, że „wszelkie całkowite lub częściowe przetwarzanie lub imitacja w zmienionej formie”” stanowi reprodukcję. Reprodukcja zawiera więc więcej niż kopię 1 na 1, ale nie jest jasne, jakim kryterium należy oceniać przypadki graniczne. Ten brak klarowności od dawna ma wpływ na praktykę samplowania dźwięku. Wybrani artyści nie wiedzieli, kiedy doszło do naruszenia ich praw.
W 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wyjaśnił to częściowo w Pelham wyrok, w następstwie pytań prejudycjalnych skierowanych przez niemiecki Bundesgerichtshof (BGH) (TSUE 29 lipca 2019 r., C-476/17, ECLI:EU:C:2019:624). TSUE stwierdził m.in., że próbką może być reprodukcja fonogramu, niezależnie od jej długości (pkt 29). Dlatego też jednosekundowa próbka może również stanowić naruszenie. Ponadto orzeczono, że ”jeżeli, korzystając z wolności wypowiedzi, użytkownik dokonuje transkrypcji fragmentu dźwięku z fonogramu do wykorzystania w nowym utworze, w zmienionej, nierozpoznawalnej dla ucha formie, takie użycie nie powinno być uznane za „zwielokrotnianie” w rozumieniu art. 2 lit. c) dyrektywy 2001/29′ (pkt 31, sentencja pkt 1). Jeśli więc próbka została zmontowana w taki sposób, że przejęty fragment dźwięku nie jest już rozpoznawalny dla ucha, nie ma mowy o reprodukcji fonogramu. W takim przypadku zgoda na samplowanie dźwięku od odpowiednich posiadaczy praw nie jest konieczna. Po odesłaniu z TSUE, 30 kwietnia 2020 r. BGH orzekł w Metal z Metalem IV, w którym określono ucho, dla którego próbka musi być nierozpoznawalna: ucho przeciętnego słuchacza muzyki (BGH 30 kwietnia 2020 r., I ZR 115/16 (Metal z Metalem IV), ust. 29). Choć wyroki ETS i BGH dotyczą prawa pokrewnego producenta fonogramu, prawdopodobne jest, że kryteria sformułowane w tych wyrokach mają zastosowanie również do naruszenia przez rzetelne pobranie próbek praw autorskich i praw pokrewnych wykonawcy. Prawa autorskie i prawa pokrewne wykonawcy mają wyższy próg ochrony, tak więc odwołanie się do praw pokrewnych producenta fonogramu będzie co do zasady skuteczniejsze w przypadku domniemanego naruszenia przez samplowanie dźwięku. Na przykład w celu ochrony praw autorskich fragment dźwięku musi kwalifikować się jako „własna twórczość intelektualna”. Nie ma takiego wymogu ochrony dla ochrony praw pokrewnych producenta fonogramu.
Co do zasady jest zatem naruszeniem prawa do zwielokrotniania, jeśli ktoś próbki a dźwięk w sposób rozpoznawalny dla przeciętnego słuchacza muzyki. Jednak art. 5 dyrektywy o prawie autorskim zawiera kilka ograniczeń i wyjątków od prawa do zwielokrotniania w art. 2 dyrektywy o prawie autorskim, w tym wyjątek cytatu i wyjątek dotyczący parodii. Próbkowanie dźwięku w normalnym kontekście komercyjnym zazwyczaj nie jest objęte tym zakresem ze względu na surowe wymogi prawne.
Ktoś, kto znajdzie się w sytuacji samplowania swoich fragmentów dźwięku, powinien zatem zadać sobie następujące pytanie:
- Czy osoba pobierająca próbki ma na to pozwolenie od odpowiednich posiadaczy praw?
- Czy próbka została zmodyfikowana tak, aby była nierozpoznawalna dla przeciętnego słuchacza muzyki?
- Czy próbka podlega wyjątkom lub ograniczeniom?
W przypadku domniemanego naruszenia można podjąć następujące działania:
- Wyślij wezwanie do zaprzestania naruszenia.
- Logiczny pierwszy krok, jeśli chcesz, aby naruszenie zostało przerwane tak szybko, jak to możliwe. Zwłaszcza jeśli nie szukasz odszkodowania, ale chcesz po prostu zaprzestać naruszenia.
- Negocjuj z domniemanym sprawcą naruszenia w celu jasny próbka.
- Może być tak, że domniemany sprawca nie naruszył umyślnie, a przynajmniej bez zastanowienia, czyichś praw. W takim przypadku domniemany sprawca naruszenia może zostać pozwany i wyjaśnić, że doszło do naruszenia. Stamtąd można negocjować warunki udzielenia zgody posiadaczowi praw na pobieranie próbek. Na przykład posiadacz praw może zażądać przypisania, odpowiedniego wynagrodzenia lub tantiem. Ten proces udzielania i uzyskiwania zgody na pobieranie próbek jest również nazywany luz. W normalnym toku zdarzeń proces ten ma miejsce przed wystąpieniem jakiegokolwiek naruszenia.
- Wytoczenie powództwa cywilnego przeciwko domniemanemu sprawcy naruszenia.
- Powództwo można skierować do sądu z powodu naruszenia praw autorskich lub praw pokrewnych. Na przykład można twierdzić, że druga strona działała niezgodnie z prawem, naruszając (art. 3:302 holenderskiego kodeksu cywilnego), można dochodzić odszkodowania (art. 27 CA, art. 16 ust. 1 NRA) i zysku może zostać przekazany (art. 27a u.o., art. 16 ust. 2 KOR).
Law & More z przyjemnością pomożemy w przygotowaniu pisma z żądaniem, negocjacjach z domniemanym sprawcą naruszenia i/lub wszczęciu postępowania sądowego.